ရွင္က်န္း (Xinjiang) ေဒသ ပဋိပကၡ

ကၽြန္ေတာ္တို႕ေတြ တရုတ္ႏိုင္ငံ (တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံ) နဲ႕ပတ္သက္တဲ့ ပဋိပကၡေတြ အေၾကာင္းကို စဥ္းစားရင္ တိဘက္နဲ႕ ဘုန္းေတာ္ႀကီး Dalai Lama ကိုေတာ့ သြားျမင္ၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ လူသိနည္းေနၿပီး အခုတစ္ေလာ မၾကာခဏ ျပႆနာတက္ေနတဲ့၊ သတိထားေစာင့္ၾကည့္သင့္တဲ့ အျခားျပႆနာတစ္ခု တရုတ္ႏိုင္ငံမွာ ရွိေနပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနာက္ပိုင္းေဒသ၊ ရွင္က်န္း (Xinjiang) ေဒသမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ဟန္တရုတ္ (Han Chinese) လူမ်ိဳးစု နဲ႕ မူဆလင္ ၀ီဂါ (Uighurs) လူမ်ိဳးစု အၾကားက ျပႆနာပါပဲ။

ရွင္က်န္းေဒသ

ရွင္က်န္းေဒသနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာၾကည့္ရင္ ၄င္းေဒသကို ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသလို႕ ေျပာေပမယ့္လည္း၊ တကယ့္လက္ေတြ႕ မွာ ေဘက်င္းက တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားပါတယ္။ ဒီေဒသဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံအတြက္ အေရးပါတဲ့ေဒသ ျဖစ္တယ္လို႕လည္း ဆိုပါတယ္။

အဓိကအေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာက်တဲ့ ေနရာမွာရွိတာရယ္၊ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အႀကီးဆံုးေသာ ေရနံနဲ႕သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႕သိုက္ တည္ရွိရာေနရာ ျဖစ္တာရယ္ေၾကာင့္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က တရုတ္အစုိးရဟာ ရွင္က်န္းေဒသကို ၄င္းတို႕ရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ စမ္းသပ္ရာ အဓိကေနရာအျဖစ္လည္း ေရြးခ်ယ္ထားပါတယ္။

၀ီဂါ (Uighurs)

၀ီဂါလူမ်ိဳးစုေတြဟာ လူမ်ိဳးစုအရေကာ၊ ယဥ္ေက်းမွဳအရပါ အစၥလာမ္ဘာသာကို ကိုးကြယ္တဲ့ တူရကီႏြယ္ဖြား (Turkic people) ေတြပါ။ ၄င္းတို႕ေတြဟာ ယခုႏွစ္မ်ားအတြင္း တရုတ္ႏိုင္ငံကေန ခြဲထြက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနေၾကာင္း စြပ္စြဲျခင္း ခံေနရသူမ်ားလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္အစိုးရဘက္ကေတာ့ ၀ီဂါခြဲထြက္ေရးသမားေတြဟာ al-Qaeda အဖြဲ႕နဲ႕အဆက္အသြယ္ရွိတဲ့ အၾကမ္းဖက္သူေတြ (terrorists) လို႕ အစဥ္တစိုက္ ၀ါဒျဖန္႕ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေျပာဆုိခ်က္ေတြ အေပၚမွာ သက္ေသအခိုင္အမာေတာ့ မျပႏိုင္ဘူး ျဖစ္ေနပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ရွင္က်န္းေဒသဟာ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ အာရံုစိုက္မွဳ နဲ႕ ေထာက္ခံမွဳကို တိဘက္ေဒသေလာက္ မရပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုတာ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ စိတ္၀င္စားစရာ အခ်က္ေလးေတြ သြားေတြ႕ရပါတယ္။

သံုးသပ္သူမ်ားရဲ႕ အဆိုအရ၊ ၀ီဂါလူမ်ိဳးစုေတြမွာ တိဘက္လို ထင္ရွားတဲ့ေခါင္းေဆာင္ (charismatic leader) မရွိတာရယ္၊ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ တရုတ္အစိုးရရဲ႕ အၾကမ္းဖက္သူေတြလုိ႕ တစိုက္မတ္မတ္ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ီမွဳေၾကာင့္ရယ္လို႕ေၾကာင့္ ဆိုပါတယ္။

တူရကီ၊ အင္ဒိုနီးရွား အပါအ၀င္ မူဆလင္ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ နဲ႕ မူဆလင္အဖြဲ႕အစည္း အခ်ိဳ႕ကလြဲရင္ ကမာၻမွာ ဒီကိစၥကို သိပ္ၿပီး က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ မေျပာၾကပါဘူး။ အေမရိကန္၊ ဥေရာပသမဂၢ တို႕လည္း ၿငိမ္ေနၾကပါတယ္။ ဥေရာပသမဂၢကဆိုရင္ ရွင္က်န္းေဒသ အေရးဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံအေရးျဖစ္လို႕ ၄င္းတို႕ ၀င္ေရာက္ မစြက္ဖက္လိုေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ ဒါဟာ တစ္နည္းအားျဖင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာေရးရာမွာ စီးပြားေရးအပါအ၀င္ အင္အားႀကီးလာတဲ့ အေျခအေနကို ျပတယ္လို႕ သံုးသပ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခ်က္က စီးပြားေရးက်ဆင္းလာတဲ့ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြ နဲ႕ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းက တရုတ္ကို သူတို႕ရဲ႕ အေရးပါတဲ့ မိတ္ဖက္ႏိုင္ငံလို႕ ရွဳျမင္ၿပီး၊ အရာရာတိုင္းမွာ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ မေပးခ်င္ဘူးလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ၀ီဂါမူဆလင္ေတြဟာ တရုတ္အစိုးရရဲ႕ ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မွဳမ်ားစြာ ေအာက္မွာ ရွင္သန္လွဳပ္ရွားေနရတာပါ။ သူ႕တို႕ ႏိုင္ငံျခားခရီးသြားလာခြင့္၊ ဘာသာစကား သင္ၾကားခြင့္ေတြမွာလည္း ကန္႕သတ္ခံေနရပါတယ္။

ဟန္တရုတ္ လူမ်ိဳးစုေတြ (တိဘက္ေဒသမွာလိုပဲ) ထိုးေဖာက္ေနရာယူလာတာမို႕ သူတို႕ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳကိုလည္း ခ်ိန္းေျခာက္မွဳ ခံေနရတယ္လို႕လည္း ဆိုပါတယ္။ ဟန္တရုတ္ေတြရဲ႕ ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြ၊ အလုပ္အကိုင္ ေနရာေကာင္းေတြမွာ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာေတြေၾကာင့္ မညီမွ်မွဳေတြကို ခါးသီးစြာ ခံေနရတာကိုလည္း ေလ့လာသိႏိုင္ပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ ေရွ႕ဆက္ ဘာျဖစ္လာႏိုင္သလဲ...။

တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ား အေနနဲ႕ကေတာ့ ရွင္က်န္းေဒသရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာက်ၿပီး၊ အေရးပါတဲ့ အေနအထားမ်ားေၾကာင့္ မူဆလင္၀ီဂါေတြရဲ႕ ခြဲထြက္ေရးလုပ္ေဆာင္မွဳေတြ၊ အၾကမ္းဖက္လုပ္ေဆာင္မွဳ ေတြကို သည္းခံမွာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေဒသတြင္း တည္ၿငိမ္မွဳရေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ လုပ္ေဆာင္သြားမွာပါပဲ။

ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ထိေရာက္တဲ့ စစ္ေရးအပါအ၀င္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳမ်ား (intervention) ကိုေတာ့ ေတြ႕ႏိုင္ဖို႕ အခြင့္အလမ္း နည္းပါးတယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ပဋိပကၡေတြ မျဖစ္ပြားေစဖို႕ ၀ီဂါေတြအေပၚ ဟန္တရုတ္ေတြနဲ႕တန္းတူ သာတူညီမွ် စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြ၊ လြပ္လပ္မွဳေတြ ေပးသြားမွာလား ဆိုတာကိုေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႕လိုပါလိမ့္မယ္။

မွတ္ခ်က္။ (ရွင္က်န္း၊ ၀ီဂါ စတဲ့ ျမန္မာစာလံုးေပါင္းကို သတင္းနားေထာင္ၿပီး သတင္းေၾကျငာသူေတြရဲ႕ အသံထြက္အတိုင္း ေရးထားတာျဖစ္လို႕ ကြဲလြဲမွဳမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အသံထြက္အမွန္အတြက္ ႏိုင္ငံတကာသတင္းမ်ားနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္ၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။)

(ဒီပို႕စ္ေရးရာမွာ Aljazeera.net “China dismisses Xinjiang officials” September 5th, 2009၊ Aljazeera.net “Q&A; China’s restive Uighurs by Joe Havely” July 9th, 2009 နဲ႕ Time “Spotlight: China’s Ethnic Riots” July 20th, 2009 တို႕ကိုလည္း ကိုးကားပါတယ္။)

Lockerbie Case (၁)

မၾကာေသးမီက အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဥပေဒ အေျခခံသိသင့္တာေတြကို စတင္ေလ့လာေတာ့ Lockerbie Case ကို သတိထားမိလာပါတယ္။ ကမာၻ႕ဥပေဒေရးရာမွာ နာမည္ႀကီးတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ျဖစ္လို႕ ေနာက္အေသးစိတ္ ေလ့လာမယ္လို႕ စိတ္ကူးေနတုန္း ယခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ နဲ႕ စက္တင္ဘာလမ်ားမွာ ဒီကိစၥရပ္ဟာ ကမာၻေက်ာ္ ျပန္ျဖစ္လာပါတယ္။ ကဲ Lockerbie Case ရဲ႕ ျဖစ္စဥ္သမိုင္းကို ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္...

ဒီျဖစ္ရပ္ကို ၿဗိတိသွ်သမိုင္းမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အရက္စက္ဆံုး၊ အဆိုး၀ါးဆံုးေသာ အၾကမ္းဖက္မွဳ (the worst terrorist atrocity) လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ (Economist, “A long shadow” Aug 20^th 2009.)

၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၁) ရက္ေန႕က လန္ဒန္ကေန နယူးေယာက္ကို ပ်ံသန္းမယ့္ PanAm ေလယာဥ္ အမွတ္ (၁၀၃)၊ စေကာ့တလန္ႏိုင္ငံ Lockerbie ျမိဳေပၚမွာ ဗံုးခြဲခံခဲ့ရတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေလယာဥ္ ဗံုးခြဲမွဳေၾကာင့္ လူေပါင္း (၂၇၀) ခန္႕ေသဆံုးခဲ့ရပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ရဲ႕ တရားခံကေတာ့ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံက ေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိ Mr. Abdelbaset al-Megrahi လို႕ ဆိုပါတယ္။

Mr. Megrahi ကို စေကာ့တလန္ဥပေဒအရ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံ မွာ ၂၀၀၀-၂၀၀၁ အတြင္း စစ္ေဆးခဲ့ျပီး၊ ေထာင္ဒဏ္ တစ္သက္ (အမ်ားဆံုး ၂၇ ႏွစ္) ခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ေထာင္ဒဏ္ (၈) ႏွစ္ခန္႕က်ခံၿပီးေနာက္ စေကာ့တလန္တရားရံုးက ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၂၀ ရက္ေန႕မွာ လူသားခ်င္း စာနာမွဳအရ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ ျပန္လည္လႊတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

ဒီျဖစ္ရပ္ကို ကၽြန္ေတာ္စိတ္၀င္စားသြားတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္က သူ႕ကို လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံက ႀကိဳဆိုပံုပါပဲ။ ႏိုင္ငံတကာသတင္းမ်ား အရ ေျပာရရင္ Hero's welcome နဲ႕ႀကိဳဆိုတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ သူ႕ကို ဘာေၾကာင့္လႊတ္သလဲ၊ ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုႀကိဳဆိုသလဲ ေမးခြန္းေတြ၊ စဥ္းစားစရာေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္လာပါတယ္။

ပထမဆံုး စဥ္းစားစရာ အခ်က္က လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံနဲ႕ ပတ္သက္ပါတယ္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ဟာ Colonel Gaddafi ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ ေသြးထြက္သံယိုမွဳ မရွိတဲ့ အာဏာသိမ္းပြဲကေန အာဏာ ရယူၿပီး လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတာ ယေန႕တိုင္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (ႏွစ္ ၄၀ ေက်ာ္ခဲ့ပါၿပီ။) အာရပ္ကမာၻရဲ႕ သက္တမ္းအၾကာဆံုးေသာ ေခါင္းေဆာင္လို႕လည္းဆိုၾကပါတယ္။

Col. Gaddafi နဲ႕ဆက္စပ္စဥ္းစားရရင္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံမွာ သူမသိဘဲ၊ သူ႕အမိန္႕မရဘဲ ဘာမွ မျဖစ္ဘူး၊ လုပ္လို႕မရဘူးလို႕ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီဗံုးခြဲမွဳမွာ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ ေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိ လုပ္ခဲ့တယ္လို႕ဆိုရင္ ဒီလူဟာ တကယ့္တရားခံလား ဒါမွမဟုတ္ Col. Gaddafi ခိုင္းလို႕ လုပ္ရတာတဲ့ ဓါးစာခံ (scapegoat) လား ဆိုတာ စဥ္းစားစရာပါပဲ။

ေနာက္တစ္ခ်က္က ၿဗိတိသွ်အစိုးရနဲ႕သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုျပစ္မွဳႀကီး က်ဴးလြန္သူကို လြယ္လြယ္ နဲ႕လြတ္ေပးဖို႕ ဆံုးျဖတ္သလဲ ဆိုတာကိုပါ။ ဆရာ၀န္ေတြအဆိုရ Mr. Megrahi ဟာ ကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္ (၃) လအတြင္း ေသဆံုးမယ္လို႕ သိရပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းသတင္းမ်ားအရေတာ့ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံရဲ႕ သံဃံဇာတ (အဓိက ကေတာ့ ေရနံ) ေတြအေပၚ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက အက်ိဳးအျမတ္ ရယူလိုတဲ့ ကိစၥနဲ႕ဆက္ႏြယ္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ လည္းပဲ ဒီအခ်က္ကို ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိတယ္လို႕ထင္ပါတယ္။ ေသေတာ့မယ့္ လူတစ္ေယာက္ နဲ႕ ႏိုင္ငံအက်ိဳးစီးပြား (national interests) ခ်ိန္ဆတဲ့သေဘာေပါ့။

လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံဟာ ေရနံ၊ စြမ္းအင္စတဲ့ သံဃံဇာတေတြ ေပါမ်ားၿပီး၊ Time Magazine အဆိုအရ ကမာၻေပၚမွာ ေရနံနဲ႕သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႕ အမ်ားဆံုးပိုင္ဆိုင္တဲ့ (၁၀) ႏိုင္ငံေျမာက္ ႏိုင္ငံ ျဖစ္တယ္လို႕လည္း သိရပါတယ္။ (Time, “Was Oil Part of a Deal for the Lockerbie Bomber?” Aug 22^nd 2009.)

ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီေသေတာ့မယ့္ တရားခံကို လြတ္ေပးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္၊ လစ္ဗ်ားနဲ႕ ၿဗိတိန္တို႕ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ဆက္ဆံေရးေကာင္းလာၿပီး၊ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံတြက္ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြ ပိုပြင့္လာေစမွာေတာ့ အမွန္ပဲလို႕ သံုးသပ္ရပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခ်က္က တရားခံကို လႊတ္ေပးေၾကာင္း သတင္းမ်ားေရးရာမွာ ၿဗိတိန္အစိုးရက လႊတ္ေပးတယ္လို႕ မေဖာ္ျပဘဲ၊ စေကာ့တလန္တရားရံုး၊ စေကာ့တလန္အာဏာပိုင္မ်ားက လႊတ္ေပးတယ္လုိ႕ ေဖာ္ျပတဲ့အခ်က္ပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္အေန႕နဲ႕ ဗဟုသုတအားနည္းေတာ့ စေကာ့တလန္က လႊတ္လႊတ္၊ ဘယ္ကလႊတ္လႊတ္၊ ၿဗိတိန္အစိုးရ က လႊတ္တယ္လို႕ နားလည္ထားလို႕ပါ။

အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္လို႕ အတန္းအတူတက္ ၿဗိတိသၽွသူငယ္ခ်င္းကို ေမးၾကည့္ေတာ့မွ အဂၤလန္ဆိုေပမယ့္ စေကာ့တလန္မွာ သူ႕ရဲ႕ကိုယ္ပိုင္တရားစီေရး ရွိေၾကာင္း၊ စေကာ့တလန္ အာဏာပိုင္မ်ားအေနနဲ႕ သူတို႕ရဲ႕နယ္ပယ္မွာ လြတ္လပ္စြာ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း စသျဖင့္ သိလာရပါ တယ္။ (ဥပမာ - ရသံုးမွန္းေျခေငြစာရင္း (Budget) နဲ႔ပတ္သက္လို႕ ၿဗိတိန္အစိုးရက စေကာ့တလန္ အတြက္ ခြဲေ၀ေပးတယ္ ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း၊ စေကာ့တလန္နယ္အတြင္း ၄င္းတို႕ (Budget) ကို ၄င္းတို႕စိတ္ႀကိဳက္ခြဲေ၀ အသံုးျပဳႏိုင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။)

ဒါေပမယ့္လည္း ဒီလိုႀကီးက်ယ္တဲ့အမွဳမ်ိဳးမွာ အနည္းဆံုး ၿဗိတိန္အစိုးရရဲ႕ သေဘာထား မပါဘဲ၊ အသိမေပးဘဲ မလုပ္ဘူးဆိုတာကေတာ့ ေတြးဆၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ကနဦးမွာေတာ့ ၿဗိတိန္ အစိုးရက ယခုဆံုးျဖစ္ခ်က္ကို ၄င္းတို႕ ဆံုးျဖတ္တာ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ စေကာ့တလန္အာဏာပိုင္မ်ားက ၄င္းတို႕ သေဘာဆႏၵအရသာ ေဆာင္ရြက္တာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒီကိစၥက ယခုတိုင္ အျငင္းပြားဆဲပါ။

ထပ္ၿပီး စဥ္းစားေတြးၾကည့္ရမွာကေတာ့ အခုလိုလြႊတ္ေပးလိုက္ျခင္းဟာ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဂုဏ္သတင္းနဲ႕ ၄င္းရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့အခ်က္ပါပဲ။

ဥပမာ - အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ ဒီျဖစ္စဥ္ ဟာ စက္တင္ဘာ (၁၁) ရက္ (နယူးေယာက္ၿမိဳ႕၊ Twin Tower ဗံုးခြဲခံရတဲ့ ျဖစ္စဥ္) မျဖစ္ေပၚစဥ္အထိ အေမရိကန္ျပည္သူလူထုအေပၚမွာ အဆိုး၀ါးဆံုး အၾကမ္းဖက္ခံရမွဳလို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား (၁၈၉) ဦး ေသဆံုးခဲ့ရလို႕ပါပဲ။ (ယခုအခ်ိန္မွာေတာ့ လစ္ဗ်ားဟာ အၾကမ္းဖက္မွဳ တိုက္ဖ်က္ေရး နဲ႕ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္ရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ မိတ္ဖက္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ယခုလို ၿဗိတိန္က တရားခံကို လႊတ္ေပးျခင္းကိုေတာ့ အေမရိကန္အစိုးရက အျပင္းအထန္ ရွဳတ္ခ်ေနတုန္းပါပဲ။)

ေနာက္ Lockerbie Case မွာ ထူးျခားၿပီး သတိျပဳသင့္တဲ့ အခ်က္ေတြ မ်ားစြာရွိပါတယ္။

ဒီအမွဳကို အမွဳျဖစ္ပြားရာ ႏိုင္ငံမွာ မစစ္ေဆးဘဲ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားစီရင္ေရးမွာ ေခါင္းေဆာင္မွဳေနရာေၾကာင့္ ထင္ရွားတဲ့ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံမွာ စေကာ့တလန္ဥပေဒနဲ႕ စစ္ေဆးခဲ့တာ၊ ဒီအမွဳ စစ္ေဆးဖို႕ အေမရိကန္၊ ၿဗိတိန္နဲ႕ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံတို႕က ရံပံုေငြေတြ ေထာက္ပံ့ခဲ့တာ၊ ဒီအမွဳ စစ္ေဆးျဖစ္ေစဖို႕ ထိုစဥ္က အေမရိကန္သမၼတ Bill Clinton နဲ႕ သူရဲ႕ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး Madeleine Albright၊ ေတာင္အာဖရိက သမၼတ Nelson Mandela တို႕Colonel Gaddafi နဲ႕ သံတမန္ေရးအရ ႀကိဳးစားခဲ့ရတာ စတဲ့အခ်က္ေတြေၾကာင့္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာတရားစီရင္ေရးနဲ႕ သံတမန္ေရးရာမွာ ထင္ရွားတဲ့ ျဖစ္စဥ္လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ဒီျဖစ္စဥ္ရဲ႕ တိုးတက္မွဳဟာ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းၿပီး၊ ဆက္လက္ေစာင့္ၾကည့္ ေနဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။ အခုလိုလႊတ္ေပးလိုက္တာဟာ စေကာ့တလန္အစိုးရ ေျပာသလို တကယ့္ကို လူသားခ်င္းစာနာလို႕ပဲလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ၿဗိတိန္အစိုးရရဲ႕ စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္ အတြက္လား ဆိုတာ အခ်ိန္ကေျပာလိမ့္မယ္ (the time will tell the truth) လို႕ယူဆပါတယ္။

သူငယ္ခ်င္းတို႕လည္း ေစာင့္ၾကည့္ၾကေပါ့။

ေျပာင္းလဲလာတဲ့ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ သံတမန္ေရးရာ

အခုတစ္ေလာ ကမၻာ႔ေရးရာေတြမွာ ေလ့လာစရာေတြ အမ်ားႀကီး ေတြ႕ေနရပါတယ္။ ဥပမာ ဂါဇာေဒသ အေရး လိုမ်ိဳး။

အခုလို ျဖစ္ရပ္ေတြ ျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ အာရွက ျမန္မာ့အိမ္နီးခ်င္း တရုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႕ ၄င္းရဲ႕သံတမန္ေရးရာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေတြလုပ္ေနသလဲဆိုတာ ေလ့လာၾကည့္ရင္ စိတ္၀င္စားစရာပါပဲ။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ (၂၀) ေလာက္တုန္းက တရုတ္ရဲ႕ အေရးပါေသာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး တိန္႕ေရွာင္ဖိန္ က တရုတ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရး၀ါဒနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြ တစ္သီခ်ည္း ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာ သူက တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာအေရးကိစၥေတြမွာ ဦးမေဆာင္ဖို႔၊ ထင္ထင္ေပၚေပၚ မေနဘဲ သိုသို၀ွက္၀ွက္ (low profile) ေနဖို႕လိုအပ္ေၾကာင္း အေလးေပး ညႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကာလမ်ားအထိ တရုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႕ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဒီနည္းလမ္းကို လိုက္နာခဲ့ၿပီး၊ UN မွာလည္း ထိုင္၀မ္အေရးကိစၥကလြဲလို႕၊ အမ်ားသေဘာဆႏၵနဲ႕အညီ လိုက္ေရာညီေထြ (going along with the majority) ေနခဲ့ၿပီး၊ ဗီတိုအာဏာကိုလည္း တစ္ခါတစ္ရံမွသာ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ယခုေနာက္ပိုင္း ႏွစ္မ်ားအတြင္းမွာ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ သြက္လက္တက္ၾကြတဲ့ သံတမန္ေရးရာ (active diplomacy) ကို ေျပာင္းလဲက်င့္သံုးလာတာကို ဂါဇာအေရးမွာ အထင္အရွား ျမင္ေတြ႕လာရပါတယ္။ တရုတ္ဟာ ကမၻာမွာ သူ႕ကို တာ၀န္သိေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ အျဖစ္ ေတြ႕ျမင္ေစလိုလာပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳ၊ ယခင္ ကိုလိုနီႏိုင္ငံျဖစ္ခဲ့တဲ့ ၿဗိတန္၊ ျပင္သစ္ တို႕ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္ရင္ တရုတ္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳဟာ အခုခ်ိန္အထိ အေတာ့္ကို နည္းေနပါေသးတယ္။

တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕မၾကာေသးမီက ဂါဇာအေရး အပစ္အခတ္ရပ္စဲဖို႕ ေတာင္းဆိုတဲ့ လံုၿခံေရးေကာင္စီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (resolution) မွာ အမ်ားနည္းတူ ေထာက္ခံမဲ ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ထူးျခားတာက အေမရိကန္က (abstained) မဲ မေပးခဲ့တာပါဘဲ။ (ဒီလိုလုပ္ရပ္ဟာ အရင္က တရုတ္ႏိုင္ငံ လုပ္ခဲ့တဲ့ နည္းစနစ္ပါ။) ဥပမာအေနနဲ႕၊ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က ကူ၀ိတ္ ကို က်ဴးေက်ာ္တဲ့ အီရတ္တပ္ဖြဲ႕ေတြကို (use of force) အင္အားသံုး ဖယ္ထုတ္ဖို႕ အခြင့္အာဏာေပးတဲ့ UN ရဲ႕ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ abstained လုပ္ခဲ့ပါ တယ္။

တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ ကမၻာတစ္၀ွမ္း သူ႕ရဲ႕ လြမ္းမိုးမွဳ (အေရးပါမွဳ) တိုးခ်ဲ႕ရန္ ဆႏၵရွိေၾကာင္း တရုတ္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး Yang Jiechi က မၾကာေသးမီက အတိအလင္း ရွင္းလင္းေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ ျပည္တြင္းအင္အား (အဓိကအားျဖင့္ စီးပြားေရး) တိုးတက္လာတာနဲ႕အမွ် ကမၻာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး နဲ႕ တိုးတက္ေရးကို ပိုမိုပါ၀င္ လုပ္ေဆာင္သြားမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဒီလိုမ်ိဳးလည္း လုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း၊ ယခုလို ကမၻာ့အေရးမ်ားမွာ ပိုမိုပါ၀င္လာျခင္းေၾကာင့္ နိုင္ငံတကာမွာ မိမိတို႕ႏိုင္ငံ ဂုဏ္သတင္း ပိုမိုတိုးတက္ေစေရး အတြက္လည္း အေထာက္အကူျပဳမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း စသျဖင့္ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

အေရွ႕အလယ္ပိုင္း သံတမန္ေရးရာနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး၊ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႕ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ေဒသဆိုင္ရာ အထူးကိုယ္စားလွယ္ ရာထူးကို စတင္ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဂါဇာအေရးနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး တရုတ္ႏိုင္ငံအေနနဲ႕ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္ ရရွိေရး၊ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေရး တို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႕ လက္တြဲၿပီး မနားမေန ႀကိဳးစား သြားမွာျဖစ္ေၾကာင္း ၄င္းတို႕ရဲ႕ရပ္တည္ခ်က္ကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။

UN မွာ ေထာက္ခံမဲေပးၿပီး ေနာက္တစ္ရက္မွာ တရုတ္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးဟာ ဂါဇာေဒသကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ပါလက္စတိုင္း စစ္အုပ္စု Hamas ကို ေနာက္ကြယ္ကေန အဓိကအားေပး ကူညီေနတယ္လို႕ ယူဆရတဲ့ အီရန္ႏိုင္ငံ ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးနဲ႕ ဆက္သြယ္ခဲ့ပါတယ္။ UN အတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဘန္ကီမြန္းနဲ႕လည္း တိုင္ပင္ခဲ့ၿပီး၊ ဂါဇာေဒသ အေျခအေန တိုးတက္လာေစေရး တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အထူးကိုယ္စားလွယ္ကို အီဂ်စ္၊ အစၥေရး နဲ႕ ပါလက္စတိုင္း ေဒသမ်ားကို ေစလြႊတ္သြားမွာ ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။
ိ
ဒီလို သံတမန္ေရးရာ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွာ အေရးပါတဲ့ေနရာ ကေန ပါ၀င္လိုတဲ့ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဆႏၵကို ေတြ႕ျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕လည္း အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရရွိႏိုင္ပါတယ္။

ေသခ်ာတာ တစ္ခုကေတာ့ အေမရိကန္နဲ႕ သံတမန္ အဆက္အသြယ္ မရွိတဲ့၊ အေရးပါတဲ့ အီရန္လို ႏိုင္ငံမ်ိဳးနဲ႕ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းလာႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အေနာက္ႏိုင္ငံအမ်ားစုလို ကိုလိုနီႏိုင္ငံ (colonial power) မျဖစ္ခဲ့တဲ့အတြက္ တရုတ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ ယံုၾကည္မွဳ (credibility) ပိုမိုရရွိဖို႕ အလားအလာ ရွိေၾကာင္း သံုးသပ္ ရပါတယ္။

(Frank Ching ရဲ႕ China steps up global diplomacy ကို ကိုးကားပါတယ္။)